هر کودک دنیای منحصر‌به‌فردی دارد؛ دنیایی که شامل احساسات، استعدادها و البته شیوه یادگیری اوست. شاید شما هم تجربه کرده باشید که یک کودک با دیدن فیلم آموزشی سریع یاد می‌گیرد، دیگری با شنیدن توضیحات معلم و بعضی نیز تنها زمانی موضوعی را خوب می‌فهمند که خودشان دست‌به‌کار شوند و تمرین عملی انجام دهند.
تمام این تفاوت‌ها به سبک‌های یادگیری مربوط است؛ مفهومی که سال‌ها در روان‌شناسی تربیتی مورد مطالعه قرار گرفته و امروزه یکی از کلیدهای اصلی موفقیت تحصیلی محسوب می‌شود. شناخت این سبک‌ها به والدین کمک می‌کند تا محیط خانه را به فضای حمایتی و مؤثر برای یادگیری فرزندان تبدیل کنند.
در این مقاله از وبسایت این مدرسه دخترانه کرج، تلاش کرده‌ایم بر اساس یافته‌های علمی معتبر، سبک‌های مختلف یادگیری را معرفی کنیم و راهکارهای ساده‌ای برای استفاده از آن‌ها در خانه ارائه دهیم.
سبک‌های یادگیری چیست؟
«سبک یادگیری» به مجموعه‌ای از روش‌ها گفته می‌شود که هر فرد برای دریافت، پردازش و به خاطر سپردن اطلاعات ترجیح می‌دهد.
مطالعات بسیاری نشان می‌دهد که افراد معمولاً ترکیبی از چند سبک را دارند؛ اما معمولاً یک یا دو سبک در آن‌ها غالب‌تر است و بهتر جواب می‌دهد.
شناخته‌شده‌ترین مدل طبقه‌بندی سبک‌های یادگیری، مدل VAK/VARK است که یادگیرندگان را بر اساس روش غالب دریافت اطلاعات به سه یا چهار گروه تقسیم می‌کند:
-
بصری (Visual)
-
شنوایی (Auditory)
-
جنبشی–لمسی (Kinesthetic)
-
(در مدل VARK) خواندن/نوشتن (Reading/Writing)
در ادامه هرکدام از این سبک‌ها را بررسی می‌کنیم.
۱. یادگیرندگان بصری؛ وقتی تصویر حرف اول را می‌زند
کودکان بصری با مشاهده بهتر یاد می‌گیرند. این کودکان معمولاً از فیلم، عکس، نمودار، شکل، رنگ و نقشه ذهنی استقبال می‌کنند.
ویژگی‌های یادگیرنده بصری
-
علاقه به دیدن تصاویر و رنگ‌ها
-
حافظه قوی نسبت به آنچه «دیده‌اند»
-
تمایل به مرتب‌کردن دفتر و وسایل
-
توجه بالا به جزییات بصری
-
یادگیری بهتر با تصویرسازی ذهنی
چطور در خانه کمکشان کنیم؟
-
استفاده از کتاب‌های تصویری و فلش‌کارت‌های رنگی
-
رسم نقشه ذهنی برای خلاصه‌درس‌ها
-
استفاده از ویدئوهای معتبر آموزشی
-
نوشتن نکات مهم روی کاغذهای رنگی و چسباندن روی دیوار اتاق
-
اجرای بازی‌های تصویری مثل پازل، دیکته تصویری و تطبیق شکل‌ها
۲. یادگیرندگان شنوایی؛ وقتی گوش‌ها در یادگیری نقش اصلی دارند
این گروه از کودکان با شنیدن بهتر یاد می‌گیرند. برایشان صحبت‌کردن درباره درس تقریباً به اندازه مطالعه مهم است.
ویژگی‌های یادگیرنده شنوایی
-
تکرار بلند نکات درسی
-
یادگیری بهتر زمانی که معلم توضیح می‌دهد
-
علاقه به داستان‌گویی و شنیدن قصه
-
قدرت خوب در تشخیص آهنگ و ریتم
-
تمایل به پرسیدن سؤال‌های پشت‌سرهم
چطور در خانه کمکشان کنیم؟
-
اجازه دهید کودک درس را بلند بلند برای شما توضیح دهد
-
استفاده از پادکست‌های آموزشی مناسب سن
-
ضبط صدای خود هنگام توضیح درس و گوش دادن دوباره
-
خواندن شعر و سرود برای تقویت حافظه
-
حل تمرین‌ها از طریق پرسش‌وپاسخ شفاهی
۳. یادگیرندگان جنبشی–لمسی؛ یادگیری از طریق حرکت و تجربه
این گروه از کودکان با تجربه عملی، لمس کردن و حرکت بهتر یاد می‌گیرند. نشستن طولانی‌مدت پای کتاب برایشان دشوار است.
ویژگی‌های یادگیرنده جنبشی
-
بی‌قراری هنگام مطالعه طولانی
-
علاقه به ساخت‌وساز (لگو، کاردستی و…)
-
یادگیری با آزمون‌وخطا
-
هوش بدنی – حرکتی بالا
-
خلاقیت در کارهای دستی
چطور در خانه کمکشان کنیم؟
-
استفاده از آزمایش‌های ساده علمی
-
حل ریاضی با وسایل واقعی (دکمه، مهره، چوب‌شمار)
-
اجرای داستان‌های درسی به صورت نمایشی
-
قرار دادن زمان‌های استراحت کوتاه بین مطالعه
-
استفاده از کارت‌های لمسی و مواد آموزشی قابل لمس
۴. یادگیرندگان خواندن/نوشتن؛ تسلط بر کلمه و متن
این سبک یادگیری که در برخی مدل‌ها به‌طور جداگانه مطرح شده، بیشتر بر نوشتن، خواندن و استفاده از واژه‌ها تکیه دارد.
ویژگی‌های یادگیرنده خواندن/نوشتن
-
علاقه زیاد به مطالعه
-
یادداشت‌برداری دقیق از نکات
-
توانایی بالا در انشا و نوشتار
-
یادگیری بهتر از طریق خلاصه‌نویسی
-
تمایل به استفاده از دیکشنری یا فهرست واژگان
چطور در خانه کمکشان کنیم؟
-
تشویق به خلاصه‌نویسی و نوشتن نکات
-
تهیه دفترچه لغات برای درس‌ها
-
تمرین نوشتن داستان، انشا و گزارش کوتاه
-
استفاده از کتاب‌های کمک‌درسی متنی
-
انجام تمرین‌های خواندن همراه با زمان‌بندی
آیا سبک‌های یادگیری ثابت هستند؟
براساس تحقیقات جدید، سبک‌های یادگیری ثابت و غیرقابل‌تغییر نیستند؛ بلکه کودک می‌تواند با تجربه و تمرین در سبک‌های دیگر نیز قوی شود. بنابراین شناخت سبک غالب، تنها به شما کمک می‌کند آموزش را موثرتر، سریع‌تر و لذت‌بخش‌تر کنید، اما نباید کودک را فقط در یک نوع آموزش محدود کرد.
چطور سبک یادگیری کودک خود را بشناسیم؟
روش‌های مختلفی وجود دارد:
۱. مشاهده مستقیم
به رفتارهای کودک هنگام درس‌خواندن دقت کنید:
آیا دوست دارد نقاشی بکشد؟ با صدای بلند درس می‌خواند؟ یا ترجیح می‌دهد چیزها را امتحان کند؟
۲. گفت‌وگو با معلم
معلمان به دلیل تجربه آموزشی و مشاهده رفتار در کلاس، معمولاً دقیق‌تر می‌توانند سبک یادگیری کودک را تشخیص دهند.
۳. استفاده از آزمون‌های سبک یادگیری
آزمون‌های استاندارد VARK یا سیاهه‌های یادگیری کودکان می‌توانند کمک‌کننده باشند. این آزمون‌ها بیشتر جنبه راهنمایی دارند تا تشخیص قطعی.
اهمیت شناخت سبک یادگیری در دوران ابتدایی
دوران ابتدایی یکی از مهم‌ترین مراحل شکل‌گیری عادت‌های یادگیری است. اگر در این دوره، روش تدریس و یادگیری متناسب با سبک کودک باشد:
-
اعتمادبه‌نفس تحصیلی او افزایش می‌یابد
-
درس خواندن برایش لذت‌بخش می‌شود
-
موفقیت تحصیلی بلندمدت شکل می‌گیرد
-
استرس و فرسودگی تحصیلی کاهش می‌یابد
این موضوع برای مدارس غیرانتفاعی و مراکز آموزشی پیشرو اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا امکان ارائه برنامه‌های متنوع، کارگاه‌های عملی، ابزارهای بصری و فناوری‌های نوین — از جمله هوش مصنوعی — وجود دارد.
نقش والدین؛ مهم‌ترین همراهان مسیر یادگیری
والدین می‌توانند با چند کار ساده یادگیری کودک را متحول کنند:
-
فراهم کردن محیط بدون حواس‌پرتی
-
تشویق و حمایت عاطفی
-
احترام به تفاوت‌های فردی
-
ایجاد برنامه مطالعه منظم اما انعطاف‌پذیر
-
استفاده از سبک یادگیری غالب در بازی‌ها و فعالیت‌های روزمره
به خاطر داشته باشید که هیچ سبکی بر دیگری برتری ندارد. آنچه مهم است پیدا کردن بهترین مسیر برای کودک شماست.
جمع‌بندی
شناخت سبک‌های یادگیری یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای بهبود عملکرد تحصیلی کودکان و نوجوانان است. سبک بصری، شنوایی، جنبشی–لمسی و خواندن/نوشتن هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند و درک صحیح آن‌ها باعث می‌شود یادگیری در خانه و مدرسه هدفمندتر، سریع‌تر و مؤثرتر شود.
در دبستان دخترانه غیرانتفاعی منیران علم کرج، تلاش ما بر این است که با ترکیب دانش روان‌شناسی تربیتی، روش‌های نوین آموزشی و ابزارهای جدید یادگیری، محیطی فراهم کنیم که هر دانش‌آموز با توجه به سبک یادگیری خود بدرخشد و مسیر رشد فردی‌اش را با اعتمادبه‌نفس طی کند.
